پروفسور پرویز کردوانی، پدر دانش کویرشناسی ایران و دارنده‌ی مدال ملی و نشان دانش پس از سال‌ها پژوهش در حوزه‌های جغرافیا و کویر امروز، پنجشنبه، ۲۸ امردادماه ۱۴۰۰ خورشیدی، درگذشت.
به گزارش ایسنا، پرویز کردوانی متولد ۱۳۱۰، جغرافیدان ایرانی و دارنده‌ی مدال ملی و نشان عالی دانش در ایران بود. او در پنجمین همایش چهره‌های ماندگار (سال ۱۳۸۴) به عنوان چهره‌ی ماندگار در زمینه‌ی جغرافیا معرفی شد.
کردوانی تحصیلات ابتدایی را در دبستان داراب ریکان و دوره‌ب متوسطه را تا کلاس ۹ در دبیرستان آفتاب گرمسار گذراند و پس از گرفتن مدرک دیپلم از دبیرستان رازی تهران (مدرسه فرانسوی‌ها) برای ادامه تحصیل به آلمان می‌رود و مراتب تحصیلی‌اش را تا دکترای رشته عمران کویر گذراند. وی در سال ۱۳۴۵ خورشیدی موفق به گرفتن مدرک دکتری شد.
بازگشت به ایران زمین
وی پس از بازگشت به ایران به عنوان نخستین عضو هیات علمی دانشکده تازه بنیادگذاری‌شده‌ی کشاورزی ارومیه، مشغول به خدمت شد و پس از دو سال تدریس در این دانشکده در سال ۱۳۴۷ خورشیدی، به گروه آموزشی جغرافیای دانشگاه تهران پیوست و در همین سال‌ها بود که پژوهش‌های میدانی خود روی منطقه‌های کویری ایران را با کوشش فراوان پی گرفت.
کویر (نمک‌زار) بزرگ مرکزی ایران و مناطق همجوار آن، جغرافیای خاک‌ها، حفاظت خاک، اکوسیستم‌های طبیعی، اکوسیستم‌های آبی، آب‌های شور، آب‌های سطحی و زیرزمینی، ژئوهیدرولوژی، مناطق خشک و مناطق خشک: ویژگی‌های اقلیمی، علل خشکی، مسائل آب و غیره، خشکسالی و راه‌های مقابله با آن در ایران از کتاب‌های وی است.
زنده‌یاد کردوانی همواره بر روش‌های استفاده شده در کشور برای جلوگیری از ریزگرد را نقد کرده و بر این باور بود که ریزگردهای داخلی ناشی از زمین‌های کشاورزی است که به دلیل کمبود آب رها شده‌اند. او در زمان زندگی خود در این‌باره گفته بود که زمین کشاورزی تا زمانی که کشت و کار در آن انجام می‌شود، ریزگرد تولید نمی‌کند و در صورتی که خشک شود تا ۶-۵ سال ریزگرد ندارد؛ چرا که ریشه گیاهان مانده در زمینه «هوموس» (یک نوع مواد آلی کربن‌دار تیره‌رنگ خاک) تولید می‌کند و این ماده موجب چسبندگی خاک خواهد شد.
پدر علم کویرشناسی ایران پافشاری داشت که زمانی که هوموس از میان می‌رود، ریزگردهایی ایجاد می‌شود که این امر موجب بروز سرطان می‌شود؛ زیرا دو کود مهم «ازته» و «فسفاته» به زمین‌ها داده می‌شود. کود ازت به سرعت جذب زمین خواهد شد، ولی کود فسفات جذب نمی‌شود و سرطان‌زا است.
کردوانی، زمین‌های کشاورزی که به دلیل کمبود آب رها شده‌اند، حفر چاه‌های نفت و خشک شدن تالاب‌ها و باتلاق‌ها و دریاچه‌هایی چون طشک و بختگان را از عوامل ایجاد ریزگردهای داخلی می‌دانست. به گفته‌ی وی یکی از روش‌های رویارویی با توفان‌های شن و ماسه و بیابان‌زایی، جنگل‌کاری است. در سال ۱۳۴۰ با جنگل‌کاری، شن و ماسه تثبیت می‌شدند.
پیشنهاد پدر علم کویرشناسی ایران برای مقابله با پدیده طوفان‌های ریزگرد پاشش مالچ شنی- ماسه‌ای است. به این ترتیب که در تانکرها مخلوطی از آب (۵۰ درصد)، رس (۳۵ درصد ) و ماسه (۱۵ درصد) ترکیب و بتن شنی ماسه‌ای تولید و در کانون‌های شن و ماسه پاشیده شود.
کردوانی به بیان بهترین روش برای تثبیت ریزگرد پرداخته و یادآور شده بود که براساس اعلام سازمان ملل برای تثبیت ریزگرد باید ماده اولیه آن در محل وجود داشته باشد، ارزان باشد، فاقد آلودگی‌های زیست‌محیطی و یک بار برای همیشه باشد.
وی درمورد بارش‌های سیل‌آسا و وقوع مصیب سیل در اکثر شهرهای کشور معتقد بود که ایران از لحاظ آب در مضیقه است و به همین دلیل باید از بارش باران خوشحال شویم و خدا را سپاسگزار باشیم. اما از آنجایی که ناکارآمدی مدیریتی در همه حوزه‌ها خودنمایی می‌کند، بارندگی‌های این چند روز (فروردین ۹۸) دردسرساز شده است. این بارش‌ها دلیلش گرم شدن زمین است که باعث شده نابسامانی ی به وجود بیاید و در نتیجه، در جاهایی که کمتر بارندگی دارند هم این روزها شاهد باران‌های شدیدی باشیم. کردوانی تاکید داشت که این بارندگی‌ها مقطعی بوده و این طور نیست که بارش‌های این چند روز نشانه‌ای از پایان بحران آب باشد، پس باید آماده باشیم که از این اتفاق بهترین بهره را ببریم.
این پژوهشگر جغرافیای ایران موضوع انتقال آب دریای کاسپین (خزر) به سمنان را بیشتر یک کشمکش سیاسی می‌دانست و بر این باور بود انتقال آب مشکل‌گشا نیست و این اتفاق به نوعی جنبه سیاسی دارد، در واقع گونه‌ای چشم و هم‌چشمی میان استان‌ها بر سر انتقال آب دریا به‌وجود آمده است.
این پژوهشگر و استاد دانشگاه همچنین بر این نکته پافشاری داشت که گسترش کشاورزی در کویر توجیه نداشته و اقتصادی نیست.
بن مایه : هفته نامه فرهیخته امرداد خبرنگار امرداد: بامداد رستگار
