جشن مهرگان؛ از فریدون و شکست ضحاک تا پیروزی ایرانیان بر اسرائیل

جشن مهرگان؛ روز پیروزی راستی بر بیداد

مهرماه در گاهشماری ایرانیان، ماهی است سرشار از آیین و یادگارهای کهن. یکی از بزرگ‌ترین جشن‌های این ماه، مهرگان است؛ جشنی که در روزهای شانزدهم مهرماه (برابر با روز مهر از ماه مهر) برگزار می‌شد. این آیین، پس از نوروز دومین جشن بزرگ ایرانیان بود و هزاران سال در سراسر ایران زمین و میان مردمان گوناگون بزرگ داشته می‌شد.

جشن مهرگان دومین آیین بزرگ ایرانی پس از نوروز است که همواره با نام داد، پیمان و روشنایی شناخته می‌شود. ایرانیان در این روزها فرشته مهر (میترا) را می‌ستودند؛ فرشته ایی که نماد پاسداری از راستی، پیمان و روشنایی بود.

🌸 آیین‌های مهرگان

در مهرگان، مردم جامه‌های نو بر تن می‌کردند، خوانی از میوه‌های پاییزی چون انار، سیب و انگور می‌گستردند و بر آن آینه، بوی‌های خوش و آتش می‌نهادند. شاهان و بزرگان نیز به مردمان هدیه می‌دادند و فرمان دادگری صادر می‌کردند. به راستی، مهرگان نه تنها جشن سپاسگزاری از فراوانی زیستار (طبیعت) بود، وانگهی آیینی اجتماعی و سیاسی برای تازه‌کردن پیمان داد و راستی به شمار می‌آمد.

مهرگان تنها یک جشن خوراک و شادی نبود، بلکه روزی بود که ایرانیان یاد پیروزی راستی بر دروغ و آزادی بر بیداد را گرامی می‌داشتند. در اوستا و در روایت‌های پهلوی آمده است که در همین روز فریدون با یاری مردم بر بیدادگر بزرگ، ضحاک ماردوش چیره شد. ضحاک نماد بیداد و تباهی بود که با خوراک مردم و خون جوانان زندگی می‌کرد. فریدون اما نماد دادگری، آزادی و رهایی مردم شد.

از این رو مهرگان تنها یک آیین شادمانی نیست، بلکه یادآور این نکته است که همواره داد بر بیداد، و روشنایی بر تاریکی پیروز خواهد شد.

✦ رخداد تاریخی مهرگان

بر پایه تاریخ‌نامه‌ها، فریدون با یاری کاوه آهنگر و خیزش مردم، ضحاک را به بند کشید و بر تخت پادشاهی نشست. این رخداد را ایرانیان در روز مهر از ماه مهر جشن گرفتند و آن را “مهرگان” نامیدند. از آن پس هر ساله این روز را به نشانه پیروزی مردم بر بیداد پاس می‌داشتند.

در شاهنامه فردوسی نیز به این آیین اشاره شده است:

به روز خجسته سر مهر ماه
به سر بر نهاد آن کلاه
زمانه بی‌اندوه گشت از بدی
گرفتند هر کس ره ایزدی

دل از داوری‌ها بپرداختند
به آیین یکی جشن نو ساختند

اینجا، فردوسی بزرگ نشان می‌دهد که آغاز پادشاهی فریدون با روز مهرگان هم‌زمان شد و این روز را جاودانه در فرهنگ ایرانی ساخت.

✦ پیوند مهرگان با روزگار کنونی

اگر امروز نیک بنگریم، داستان فریدون و ضحاک تنها یک افسانه نیست؛ بلکه نمونه‌ای است از نبرد همیشگی مردمان آزاده با نیروهای بیدادگر. همان‌گونه که فریدون با پشتیبانی مردم بر ضحاک پیروز شد، امروز نیز ملت‌های آزاد جهان، به‌ویژه ایرانیان و مسلمانان، در برابر بیداد زمانه یعنی رژیم صهیونیستی و آمریکا ایستاده‌اند.

پیروزی فریدون بر ضحاک، همانند پیروزی ملت‌های ستمدیده بر چنگال صهیونیسم و استعمارگران است. همان‌گونه که کاوه آهنگر با درفش خود مردم را گرد آورد، امروز نیز پرچم آزادی‌خواهی در دست ملت‌های بیداد دیده است. مهرگان به ما یادآور می‌شود که روزی خواهد رسید که غزه و همه سرزمین‌های اسلامی از چنگال بیداد رها شوند و اسرائیل کودک کش برای همیشه از پهنه روزگار ناپدید خواهد شد.

✦ مهرگان در سخن شاعران

جشن مهرگان در شعر و ادب پارسی جایگاهی بلند دارد. شاعران بزرگ این روز را نماد شادی، آزادی و پیروزی دانسته‌اند.

فردوسی در شاهنامه می‌گوید:
«چو مهرگان آمد و مهتران،
نشستند شادان به بزم و سران.»

عنصری بلخی، شاعر دربار غزنوی، در ستایش مهرگان می‌سراید:
«مهرگان آمد و مهتران همه شاد،
جام بر کف چو مه و باده به یاد.»

منوچهری دامغانی می‌گوید:

مهرگان آمد و ماه مهرگان پیدا شد
داد دل‌ها ز غم و شادی جان پیدا شد

فرخی سیستانی نیز از شکوه مهرگان چنین یاد می‌کند:

جهان از نو جوان گردد ز بوی مهرگان ای دل
خرامان شو به باغ اندر که گل‌ها شد نگارین‌تر

این شعرها نشان می‌دهد که مهرگان تنها یک روز تاریخی نیست، بلکه همواره در فرهنگ ایرانی نماد امید و رهایی بوده است.

✨ پیوند مهرگان با امروز

مهرگان، جشن داد، پیمان و روشنایی است. همان گونه که در گذشته، ایرانیان با این جشن، پیروزی راستی بر دروغ را پاس می‌داشتند، امروز نیز این جشن می‌تواند برای ما نمادی باشد از امید به پیروزی ملت‌های ستمدیده بر دشمنان خونریز.
ایران و جهان اسلام در کنار مردم غزه، با یاد مهرگان و فریدون، می‌توانند باور کنند که روزی خواهد رسید که ضحاک‌های امروز( اسرائیل و آمریکا ) نیز به بند کشیده شوند و مهر و داد بر جهان فرمانروا گردد.

✦ آموزه مهرگان

مهرگان به ما می‌آموزد که باید در برابر بیداد ایستاد، امید را زنده نگاه داشت، و باور داشت که پیروزی نهایی از آن راستی و داد است. این آموزه، چه در روزگار باستان و چه در روزگار کنونی، راهنمای ملت ایران و دیگر ملت‌های آزاده است.

مهرگان، روز همبستگی مردم در برابر ستم و روز نوید پیروزی است.